تهدید در فضای مجازی چیست و چه مجازاتی به دنبال دارد؟

گسترش فضای مجازی علی‌رغم مزایای بسیاری که به دنبال داشته است موجب به وجود آمدن اشکال نوینی از جرایم شده است. یکی از این جرایم نوین که امروزه به دنبال گسترش فضای مجازی موضوعیت یافته است، جرم تهدید در فضای مجازی است. تهدید و ترساندن افراد از اقدام به انجام اموری که می‌توانند ضرر جانی، مالی یا حیثیتی برای فرد به دنبال داشته باشند، همواره از جرایمی بوده است که از دیرباز تاکنون افراد بسیاری قربانی آن شده‌اند. اما امروزه با گسترش فضای مجازی، بسیاری از تهدیدها از این طریق ارتکاب می‌یابند. از این رو، آشنایی افراد با جرم تهدید در فضای مجازی، مجازات آن و نحوه تعقیب و پیگیری آن امری ضروری است که این گفتار را به بررسی همین موضوع اختصاص داده‌ایم.

تهدید چیست؟

تهدید عبارت است از ارعاب و ترساندن دیگری از انجام اموری که ضرر جانی، مالی یا حیثیتی برای فرد به دنبال دارد؛ مانند تهدید به قتل، تهدید به اسیدپاشی، تهدید به افشای اطلاعات خصوصی و غیره. عمل تهدید، صرف نظر از قبح اخلاقی که به دنبال دارد، یک عمل مجرمانه شناخته شده که از گذشته قانونگذار به جرم‌انگاری آن پرداخته است. به هر حال، جان، مال یا آبروی هر شخص محترم بوده و بایستی مورد حمایت قرار گیرد. از این رو، تهدید و ترساندن افراد نسبت به این امور عملی مجرمانه بوده و مرتکب آن محکوم به مجازات مشخص این جرم خواهد شد.

تهدید در فضای مجازی چیست؟

قانونگذار در تصویب قوانین و مقررات هیچ تعریف مشخصی از جرم تهدید در فضای مجازی ارائه ننموده است. تنها در قسمت ابتدایی ماده 669 قانون مجازات اسلامی در خصوص جرم تهدید بیان شده است که: «هرگاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشای سری نسبت به خود یا بستگان او نماید، اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد …»

از این ماده قانونی، تعریف جرم تهدید در معنای سنتی آن برداشت می‌شود و درمی‌یابیم که تهدید لزوماً همراه با اخاذی نیست و در برخی مواقع مرتکب با انگیزه‌های انتقام‌جویانه اقدام به تهدید می‌نماید. تهدید در فضای مجازی از نظر ماهیتی تفاوتی با شکل سنتی تهدید نداشته و تنها تفاوت آن در خصوص بستر ارتکاب جرم می‌باشد. چنانچه جرم تهدید از طریق فضای مجازی و در بستر پیام‌رسان‌های مختلف داخلی و خارجی مانند واتساپ، تلگرام، بله، روبیکا و غیره ارتکاب یابد، با جرم تهدید در فضای مجای روبه‌رو بوده و بایستی شکوائیه‌ای با این عنوان جهت تعقیب و پیگیری این جرم تهیه و تنظیم نماییم.

اقسام تهدید در فضای مجازی

با بررسی مواد قانونی و مقررات موجود درمی‌یابیم که قانونگذار جرم تهدید در فضای مجازی را در سه حالت مختلف جرم‌انگاری نموده و برای هر یک مجازات مشخصی تعیین نموده است. می‌توان سه نوع مختلف از تهدید در فضای مجازی را به شرح زیر برشمرد:

1 . ماده 669 قانون مجازات اسلامی به جرم تهدید افراد در فضای مجازی به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشای سری نسبت به فرد یا بستگان او توجه داشته است.

2 . ماده 668 قانون مجازات اسلامی به جرم‌انگاری تهدید فرد در فضای مجازی به دادن نوشته یا سند یا امضا و یا مٌهر و یا تهدید به گرفتن سند و نوشته‌ای که متعلق به فرد بوده یا به او سپرده شده است پرداخته است.

3 . ماده 15 قانون جرایم رایانه‌ای نیز جرم تهدید در فضای مجازی را به منظور دستیابی افراد به محتویات مستهجن و یا ارتکاب جرایم منافی عفت، استعمال مواد مخدر یا روان‌گردان، خودکشی، انحرافات جنسی و یا اعمال خشونت‌آمیز مورد توجه قرار داده است.

مجازات تهدید در فضای مجازی

همانطور که پیش‌تر بیان شد، قانونگذار جرم تهدید در فضای مجازی را در سه فرض مختلف مورد توجه قرار داده و برای هر یک از این فروض مجازات مشخصی تعیین نموده است. مجازاتی که برای هر یک از اقسام تهدید در فضای مجازی تعیین شده است به ترتیب زیر می‌باشد:

1 . چنانچه تهدید در فضای مجازی به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشای سری نسبت به فرد یا بستگان وی انجام شده باشد، مرتکب تهدید طبق ماده 669 قانون مجازات اسلامی به شلاق تا 74 ضربه یا حبس از یک ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.

2 . اگر تهدید در فضای مجازی ناظر بر ملزم نمودن فرد به دادن نوشته، سند، مٌهر یا امضا و یا گرفتن اسناد و نوشته‌های متعلق به فرد یا امانت نزد وی بوده باشد، وفق ماده 668 قانون مجازات اسلامی، مرتکب جرم تهدید در فضای مجازی به حبس از 45 روز تا یک سال و تا 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.

3 . در صورت ارتکاب قسم دیگری از تهدید در فضای مجازی، یعنی تهدید به منظور دستیابی افراد به محتویات مستهجن و یا ارتکاب جرایم منافی عفت، استعمال مواد مخدر یا روان‌گردان، خودکشی، انحرافات جنسی و یا اعمال خشونت‌آمیز، مرتکب طبق ماده 15 قانون جرایم رایانه‌ای به حبس از 91 روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا بیست میلیون ریال و یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

مراحل شکایت از جرم تهدید در فضای مجازی

چنانچه فردی قربانی جرم تهدید در فضای مجازی شود، می‌تواند با راهنمایی یک وکیل یا کارشناس حقوقی متخصص در حوزه جرایم رایانه‌ای اقدام به طرح شکایت و پیگیری این موضوع از طریق مراجع قضایی نماید.

ثبت شکایت و پیگیری این موضوع در مراجع قضایی به ترتیب زیر پیش خواهد رفت:

1 . ثبت نام در سامانه ثنا: ثبت نام در سامانه ثنا نخستین گام جهت طرح هر شکایتی است. هر فردی بایستی پروفایل شخصی خود را در این سامانه دارا باشد تا بتواند از این طریق شکایات خود را ثبت، تعقیب و پیگیری نماید.

2 . ثبت شکوائیه از طریق مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: تهیه و تنظیم یک شکوائیه به منظور طرح شکایت نسبت به وقوع جرم تهدید در فضای مجازی امری بسیار ضروری است. توصیه می‌شود که در تهیه و تنظیم این شکوائیه از کارشناسان حقوقی یا وکلای متخصص کمک گرفته و سپس با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اقدام به ثبت این شکوائیه نمایید.

3 . ارجاع پرونده به دادسرا: با تکمیل و ثبت شکوائیه، پرونده شکایت به دادسرای جرایم رایانه‌ای ارسال شده و این دادسرا تحقیقات مقدماتی در خصوص ارتکاب این جرم را آغاز خواهد نمود. در صورتی که دادسرا ادله کافی و مناسب مبنی بر وقوع جرم و انتساب اتهام مربوطه به متهم بیابد، با صدور کیفرخواست پرونده را به مرجع دیگری ارجاع خواهد داد.

4 . ارجاع پرونده به دادگاه کیفری: با صدور کیفرخواست از جانب دادسرا، پرونده به دادگاه کیفری ارجاع شده و این دادگاه وسیله رسیدگی به پرونده از طریق تشکیل جلسه و استماع اظهارات شاکی و متهم را خواهد داشت. دادگاه کیفری موظف است تا در نهایت با بررسی ادله موجود حکم نهایی مبنی بر برائت متهم یا مجرمیت وی را صادر نماید.

5 . ارجاع پرونده به اجرای احکام کیفری: پس از صدور حکم نهایی در دادگاه و قطعی شدن این حکم، واحد اجرای احکام دادسرا مسئولیت اجرای مجازات مندرج در حکم دادگاه را خواهد داشت.

ادله اثبات جرم تهدید در فضای مجازی

اثبات جرم تهدید در فضای مجازی و به طور کلی، اثبات جرایم رایانه‌ای در برخی موارد با استفاده از ادله اثباتی که از گذشته در قوانین برشمرده شده‌اند، مانند شهادت، قسامه و غیره امکان‌پذیر نیست. در بسیاری از موارد، ادله اثبات این جرایم، ادله الکترونیکی بوده و در قالب داده پیام می‌باشند؛ مانند اسکرین شات از پیام‌های تهدیدآمیز ارسال شده. در خصوص چنین مواردی، ماده 12 قانون تجارت الکترونیک مصوب 1382 داده پیام‌ها را نیز در شمار ادله اثبات دعوا محسوب نموده و مقرر داشته است که دادگاه‌ها نمی‌توانند صرفاً به علت شکل و قالب خاص داده پیام‌ها، آن‌ها را رد نمایند. بنابراین، اگر شاکی به منظور اثبات جرم تهدید در فضای مجازی اقدام به ارائه داده پیام بنماید، این ادله از وی پذیرفته شده و دادگاه با توجه به آن‌ها اقدام به صدور حکم می‌نماید.

به منظور آشنایی با ارزش اسکرین شات به عنوان دلیل در دادگاه و نحوه استناد به آن می‌توانید به اینجا مراجعه نمایید.

کلام پایانی

حفاظت از جان، مال و آبروی افراد امر بسیار مهمی است. از این رو، تهدید نسبت به جان، مال یا آبروی افراد یک عنوان مجرمانه بوده و مرتکب آن به مجازات مشخص در قانون محکوم خواهد شد. با توجه به اینکه، امروزه بیشتر تهدیدها نسبت به افراد در فضای مجازی انجام می‌شود، احتمال اینکه افراد بسیاری قربانی این جرم شوند بالاست. در صورتی که فردی قربانی جرم تهدید در فضای مجازی شود، بایستی در وهله نخست خونسردی خود را حفظ نماید. سپس با یک وکیل متخصص حوزه جرایم رایانه‌ای مشورت نموده و با کمک وی تعقیب و پیگیری این موضوع را از طریق مراجع قضایی آغاز نماید.

در تهیه این گفتار تلاش شده است تا کلیه نکات لازم در خصوص جرم تهدید در فضای مجازی، تعقیب و پیگیری و مجازات آن بیان شود. با این حال، در صورتی که با هرگونه سؤال یا ابهامی در این زمینه مواجه شدید، می‌توانید پرسش خود را در قسمت دیدگاه‌ها درج نمایید تا در اسرع وقت به آن‌ پاسخ داده شود. در صورت نیاز به دریافت مشاوره تخصصی در این حوزه نیز می‌توانید به قسمت رزرو وقت مشاوره در وب‌سایت وکیل سؤال مراجعه کرده و درخواست خود را در آنجا ثبت نمایید تا در اسرع وقت هماهنگی‌های لازم جهت برگزاری جلسه مشاوره برای شما فراهم شود.