نشر اکاذیب در فضای مجازی: مجازات‌ها و روش‌های پیگیری قانونی

نشر اکاذیب در فضای مجازی یکی از جرایمی است که به سرعت و بدون کنترل گسترش می‌یابد و ممکن است تأثیرات جبران‌ناپذیری بر آبرو و اعتبار افراد داشته باشد. با توجه به افزایش استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، بسیاری از افراد در معرض این نوع جرایم قرار می‌گیرند. در دنیای امروز، یک شایعه یا ادعای نادرست می‌تواند به راحتی از طریق فضای مجازی منتشر شده و تأثیرات منفی بر زندگی اجتماعی و حرفه‌ای شما بگذارد.

به عنوان یک وکیل متخصص در دعاوی فضای مجازی و با تجربه گسترده در این زمینه، هدف این مقاله ارائه راهنمایی جامع در خصوص جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی، مجازات‌های قانونی مربوط به آن و مراحل پیگیری حقوقی این جرم است. این اطلاعات بر اساس تحقیقات دقیق و تجربه‌های واقعی تدوین شده و به شما کمک خواهد کرد تا بهتر با این موضوع آشنا شوید و اقدامات لازم برای حفاظت از حقوق خود را بشناسید.

با مطالعه این مقاله، می‌توانید از نکات کلیدی در خصوص پیگیری قانونی جرایم مرتبط با نشر اکاذیب در فضای مجازی بهره‌مند شوید.

تعریف نشر اکاذیب

نشر اکاذیب یا شایعه‌پراکنی یکی از جرایم مهم است که به انتشار و اشاعه اخبار دروغ و برخلاف واقع، با هدف آسیب رساندن به افراد یا تشویش اذهان عمومی، اشاره دارد. برای مثال، انتشار یک خبر کذب در مورد فوت یک شخصیت معروف، به منظور ایجاد تشویش عمومی، مصداقی از نشر اکاذیب به شمار می‌رود.

نشر اکاذیب در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی

با گسترش استفاده از شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، تلگرام و واتساپ، نشر اکاذیب در این بسترها به یکی از چالش‌های بزرگ حقوقی تبدیل شده است. نشر اخبار نادرست و شایعه‌پراکنی در این شبکه‌ها می‌تواند به سرعت گسترش یافته و آبرو و اعتبار افراد را تحت تأثیر قرار دهد.

قانون‌گذار در ایران، برای جلوگیری از نشر اکاذیب در شبکه‌های اجتماعی، مقرراتی را در نظر گرفته است. بر اساس این مقررات، افرادی که با هدف اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی اقدام به انتشار اخبار کذب در این شبکه‌ها می‌کنند، می‌توانند تحت تعقیب قضایی قرار گیرند و مجازات‌هایی شامل حبس یا جریمه نقدی ، برای آن‌ها تعیین می‌شود.

شرایط تحقق جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی

برای اینکه جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی محقق شود، وجود شرایط زیر ضروری است:

1. سوءنیت: فرد باید با قصد اضرار به دیگران یا تشویش اذهان عمومی اقدام به نشر اکاذیب کند. این سوءنیت می‌تواند نسبت به افراد یا حتی مقامات رسمی باشد.
2. بستر ارتکاب جرم: انتشار اخبار دروغین و نادرست باید از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی مانند اینترنت، شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌ها انجام شود.
3. نسبت دادن به دیگران: اکاذیب منتشر شده باید به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت داده شود.
4. عدم نیاز به حصول نتیجه: در این جرم، تحقق نتیجه شرط نیست؛ یعنی حتی اگر شایعات یا اکاذیب به هدف مورد نظر نرسد، صرف انتشار آن‌ها برای تحقق جرم کافی است.

مجازات نشر اکاذیب در قوانین و مقررات ایران

قانون‌گذار در ایران، برای مقابله با نشر اکاذیب و جلوگیری از آسیب‌های اجتماعی و شخصی ناشی از آن، مقررات خاصی را تدوین کرده است. این قوانین به منظور حفاظت از حیثیت و آبروی افراد و همچنین جلوگیری از تشویش اذهان عمومی به کار گرفته می‌شوند. در ادامه به مهم‌ترین قوانین مرتبط با نشر اکاذیب اشاره خواهیم کرد:

الف) قانون مجازات اسلامی(نشر اکاذیب سنتی)

ماده 698 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده)(اصلاحی 1399/02/23)- “هر کس به قصد اِضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به و‌سیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هر گونه او‌راق چاپی یا خطی با امضا یا بدو‌ن امضا اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت راساً یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحاً یا تلویحاً نسبت دهد اعم از اینکه از طریق مزبور به‌ نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر و‌ارد شود یا نه علاو‌ه‌ بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از یک ماه تا یک سال و یا شلاق تا (74) ضَربه محکوم شود.”

ب) قانون جرایم رایانه‌ای(نشر اکاذیب در فضای مجازی)

در سال ۱۳۸۸، قانون جرایم رایانه‌ای تصویب شد که به جرم‌انگاری بسیاری از جرایم اینترنتی و فضای سایبری، از جمله جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی پرداخته است.

ماده 746 قانون مجازات اسلامی[ماده 18 قانون جرایم رایانه‌ای]- (جزای نقدی اصلاحی 1403/3/30)– “هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سامانه رایانه ای یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت، راساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یاد شده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت (در صورت امکان)، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از شصت و شش میلیون (66,000,000) ریال تا پانصد میلیون (500,000,000) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.”

ج) قانون مطبوعات(نشر اکاذیب مطبوعاتی)

قانون گذار،دربند ۱۱ ماده ۶ قانون مطبوعات نیز به نشر اکاذیب پرداخته است. هر گاه در نشریه‌ای کاغذی یا الکترونیکی، مطالب خلاف واقع و یا اشاعه شایعات و مطالبی که موجب اضرار به غیر و یا تشویش اذهان عمومی گردد منتشر شود، مدیر نشریه مستوجب مجازاتهای مقرر در ماده (698) قانون مجازات اسلامی یعنی حبس از یک ماه تا یک سال و یا شلاق تا (74) ضَربه خواهد بود و در صورت اصرار‌ مستوجب تشدید مجازات و لغو پروانه می‌ باشد.

جرایم مطبوعاتی نیز به طور خاص به تخلفات رسانه‌های عمومی می‌پردازند. برای آشنایی بیشتر با این نوع جرایم و قوانین مربوطه، می‌توانید مقاله ما در این زمینه را مطالعه کنید.

آیا اعاده حیثیت در مورد جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی امکان پذیر است؟

اعاده حیثیت به معنای بازگرداندن اعتبار و آبرو به فردی است که به دلیل نشر اکاذیب مورد آسیب قرار گرفته است. در ایران، اعاده حیثیت در مواردی که اکاذیب و شایعات نادرست در فضای مجازی منتشر می‌شود، امکان‌پذیر است و فرد آسیب‌دیده می‌تواند از طریق مراجع قضایی اقدام کند.

برای تحقق اعاده حیثیت در این گونه موارد، مراحل زیر باید طی شود:

1. اثبات جرم نشر اکاذیب: فرد باید ثابت کند که اکاذیب منتشر شده در فضای مجازی باعث لطمه به آبرو و حیثیت او شده است. این موضوع معمولاً از طریق شکایت کیفری و ارائه شواهد و مدارک انجام می‌شود.
2. صدور حکم محکومیت برای مرتکب: پس از بررسی دادگاه و اثبات نشر اکاذیب، دادگاه می‌تواند حکم به محکومیت فرد خاطی دهد که شامل مجازات‌های قانونی نظیر حبس یا جزای نقدی است.
3. اعاده حیثیت: در صورت محکومیت فرد مرتکب، شخص آسیب‌دیده می‌تواند درخواست اعاده حیثیت نماید. این امر شامل تصحیح اخبار کذب در همان بستر مجازی است که شایعه منتشر شده است.

بنابراین، اعاده حیثیت در موارد نشر اکاذیب در فضای مجازی امکان‌پذیر است و قانون به فرد آسیب‌دیده این اجازه را می‌دهد که برای احیای اعتبار خود از دادگاه درخواست نماید.

مراحل تعقیب و پیگیری جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی

برای پیگیری و شکایت از فردی که اقدام به نشر اکاذیب در فضای مجازی کرده است، نیاز به طی مراحل زیر وجود دارد:

ثبت نام در سامانه ثنا: متقاضی باید ابتدا در سامانه ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیک قضائی) ثبت‌نام کرده و اطلاعات هویتی خود را وارد کند.

ثبت شکوائیه: با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی، شکوائیه تنظیم و ثبت می‌شود. در این مرحله، اطلاعات مربوط به جرم و شخص خاطی ارائه می‌شود.

مراجعه به دادسرا: در این مرحله، متقاضی باید مدارک و شواهدی که نشان‌دهنده وقوع جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی است را به دادسرا ارائه کند. این مدارک می‌تواند شامل اسکرین‌شات‌ها، لینک‌های مربوطه یا مستندات دیجیتال باشد.

صدور قرار جلب به دادرسی: پس از انجام تحقیقات مقدماتی و احراز وقوع جرم، دادسرا قرار جلب به دادرسی صادر می‌کند و پرونده وارد مرحله قضایی می‌شود.

ارجاع پرونده به دادگاه کیفری: پس از صدور قرار جلب به دادرسی، پرونده به دادگاه کیفری ارسال شده و در آنجا مورد بررسی و رسیدگی قرار می‌گیرد.

صدور حکم: در مرحله نهایی، دادگاه کیفری حکم نهایی خود را صادر می‌کند که ممکن است شامل محکومیت یا برائت متهم باشد. در صورت محکومیت، مجازات‌های تعیین‌شده اعمال می‌شود.

قابل گذشت یا غیرقابل گذشت بودم جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی

به طور کلی، جرایم از این حیث که شروع و ادامه تعقیب و رسیدگی و اجرای مجازات در آن‌ها منوط به شکایت شاکی خصوصی باشد یا خیر، به دو دسته جرایم قابل گذشت و غیرقابل گذشت تقسیم می‌شوند. در جرایم قابل گذشت، گذشت شاکی موجب توقف در تعقیب و اجرای مجازات می‌شود، اما در جرایم غیرقابل گذشت، گذشت شاکی تأثیری در شروع و ادامه تعقیب و اجرای مجازات ندارد.

اشکال سنتی جرم نشر اکاذیب و هم چنین نشر اکاذیب مطبوعاتی که تحت شمول ماده 698 قانون مجازات اسلامی و قرار دارند، از زمره جرایم قابل گذشت می‌باشد. یعنی شروع رسیدگی به آن نیازمند شکایت شاکی خصوصی است و با گذشت شاکی تعقیب و اجرای مجازات متوقف خواهد شد. اما در خصوص قابل گذشت یا غیرقابل گذشت بودن جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی بین حقوقدانان اختلاف نظر وجود دارد. با توجه به آن که جرایم قابل گذشت در قانون مجازات اسلامی احصاء شده و جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی در زمره این جرایم نمی‌باشد، صحیح‌تر آن است که نشر اکاذیب در فضای مجازی را از جمله جرایم غیرقابل گذشت بدانیم.

وکیل نشر اکاذیب در فضای مجازی

در مواجهه با جرم نشر اکاذیب در فضای مجازی، حضور یک وکیل متخصص می‌تواند نقش بسیار مهمی در پیگیری حقوقی و دفاع از حقوق شما داشته باشد. وکیل نشر اکاذیب با تجربه و دانش کافی در زمینه قوانین جرایم رایانه‌ای، می‌تواند به شما کمک کند تا روند قانونی را به درستی طی کرده و بهترین نتیجه را کسب کنید.

خدمات وکیل در این زمینه شامل موارد زیر است:

1. ارائه مشاوره حقوقی: وکیل به شما کمک می‌کند تا درک درستی از قوانین مربوط به نشر اکاذیب در فضای مجازی داشته باشید و بدانید چه اقداماتی برای پیگیری جرم باید انجام دهید.
2. تنظیم و ارائه شکوائیه: وکیل می‌تواند با استفاده از تجربه و دانش حقوقی خود، شکوائیه‌ای کامل و مستند را تنظیم و از طریق دفاتر خدمات قضائی پیگیری کند.
3. حضور در دادگاه: در مراحل مختلف دادسرا و دادگاه، وکیل به عنوان وکیل قانونی شما حضور خواهد داشت تا از حقوق شما در برابر اتهامات یا نشر اکاذیب دفاع کند.
4. ارائه دفاعیه: اگر شما متهم به نشر اکاذیب هستید، وکیل می‌تواند با جمع‌آوری مدارک و مستندات، از شما دفاع کرده و استدلال‌های حقوقی لازم را به دادگاه ارائه دهد.

با توجه به پیچیدگی‌های حقوقی در زمینه جرایم رایانه‌ای و نشر اکاذیب در فضای مجازی، داشتن یک وکیل متخصص و با تجربه، می‌تواند تضمینی برای پیگیری موفق و دفاع مؤثر در این نوع پرونده‌ها باشد.

نتیجه‌گیری

نشر اکاذیب در فضای مجازی یکی از جرایمی است که با گسترش فضای مجازی به موضوعی جدی تبدیل شده است. قانونگذار این جرم را متفاوت از اشکال سنتی نشر اکاذیب دانسته و در قانون جرایم رایانه‌ای به صورت جداگانه به جرم‌انگاری آن پرداخته است. این جرم از جمله جرایم مطلق و غیرقابل گذشت است و در صورت اثبات آن نزد دادگاه، مرتکب علاوه بر اعاده حیثیت، به حبس یا جزای نقدی و یا هر دو محکوم خواهد شد. آگاهی از قوانین و مقررات مرتبط با نشر اکاذیب و رعایت آن‌ها توسط کاربران فضای مجازی ضروری است تا بتوان از گسترش این پدیده جلوگیری کرده و فضای مجازی را به محیطی امن‌تر و قابل اعتمادتر تبدیل کرد.

مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه جرایم رایانه ای

اگر درگیر مشکلات حقوقی مرتبط با نشر اکاذیب، جرایم رایانه‌ای یا هرگونه پرونده پیچیده حقوقی هستید، تیم وکیل سوال با مدیریت خانم ام‌البنین تنکابنی رضایی آماده است تا با تخصص و تجربه خود شما را در این مسیر همراهی کند.

همین حالا با ما تماس بگیرید یا فرم درخواست مشاوره را پر کنید تا بهترین راهکارهای حقوقی را از وکلای مجرب ما دریافت کنید. حفظ حقوق شما اولویت ماست!

وکیل سوال؛همراه شما در مسیر عدالت