سرقت ارز دیجیتال در حقوق ایران چگونه قابل تعقیب و پیگیری است؟

ارز دیجیتال چیست؟

ارز دیجیتال یا رمز ارز از جمله واحدهای معاملاتی نوظهور می‌باشد. بدین معنی که این واحدهای معاملاتی مانند دیگر واحدهای معاملاتی چون اسکناس‌ها، سکه‌ها و غیره دارای ارزش اقتصادی بوده و می‌توانند مورد معامله قرار گیرند. اما تفاوت ارزهای دیجیتال با دیگر واحدهای معاملاتی در این است که حالت عینی و ملموس نداشته و به صورت مجازی و غیرملموس در فضای اینترنت مورد معامله قرار می‌گیرند.

امروزه رمز ارزها به انواع مختلفی چون بیت کوین، تتر، اتریوم، ریپل، دوج کوین و غیره تقسیم شده‌اند که همه آن‌ها دارای اعتبار می‌باشند. تبادل ارزهای دیجیتال در شبکه‌ای به نام بلاک‌چین انجام می‌شود. افراد ارزهای دیجیتال خود را در کیف پول‌ها یا ولت‌های مخصوصی نگهداری می‌نمایند که نقل و انتقال رمز ارزها از یک کیف پول به کیف پول دیگر با استفاده از کلید خصوصی و کلید عمومی انجام می‌شود.

ویژگی ارز دیجیتال

ویژگی بارز ارزهای دیجیتال مجازی و غیرملموس بودن آن‌هاست. علی‌رغم آنکه ارزهای دیجیتال یک دارایی دارای اعتبار و قابل نقل و انتقال می‌باشند، اما فاقد هرگونه وجود خارجی و ملموس هستند. علاوه بر این، ارزهای دیجیتال ویژگی‌های دیگری را نیز دارا می‌باشند؛ از جمله اینکه ارزهای دیجیتال وابسته به گروه خاصی نبوده و در معاملاتی که به وسیله رمز ارزها انجام می‌شوند هویت اشخاص اصولاً نامعلوم است. مجازی و غیرملموس بودن رمز ارزها موجب شده است که این دارایی‌ها غیرقابل مصادره و بلوکه شدن بوده و نتوان مانع نقل و انتقال آن‌ها شد.

به دنبال ویژگی‌های خاص ارزهای دیجیتال، امروزه از این دارایی‌ها علاوه بر سرمایه‌گذاری، به منظور انجام برخی امور دیگر چون فرار مالیاتی، پول‌شویی و غیره نیز استفاده می‌شود.

سرقت ارز دیجیتال

به موازات گسترش ارزهای دیجیتال و سرمایه‌گذاری اشخاص در این حوزه، جرایمی نیز در این زمینه مطرح شده است. یکی از این جرایم، سرقت ارز دیجیتال است. با توجه به آن که ارزهای دیجیتال دارای ارزش اقتصادی بوده و قابلیت تعلق به شخص خاصی را دارند، امکان سرقت آن‌ها نیز وجود دارد.

سرقت در مفهوم سنتی آن عبارت است از ربودن مال متعلق به دیگری توسط یک شخص. در خصوص رمز ارزها نیز، برخلاف مجازی و غیرملموس بودن آن‌ها، امکان سرقت و ربایش توسط دیگری وجود دارد. سرقت ارز دیجیتال ممکن است به طرق مختلفی حادث شود، مانند اینکه شخصی به صورت غیرقانونی و بدون اجازه مالک کیف پول از طریق رمز عبور یا کلید خصوصی به کیف پول شخص دسترسی پیدا کرده و اقدام به نقل و انتقال رمز ارزها نماید.

انواع روش‌های سرقت ارز دیجیتال

همانطور که اشاره شد، سارقان با روش‌های گوناگونی سرقت ارزهای دیجیتال را انجام می‌دهند. می‌توان روش‌های زیر را به عنوان نمونه مطرح نمود:

1 . سرقت از کیف پول ارز دیجیتال (ولت):

انتخاب کیف پول‌های مطمئن جهت نگهداری رمز ارزها اهمیت بسیاری دارد. چنانچه کیف پول رمز ارزها از نظر امنیتی ضعیف باشند، ورود به آن و دسترسی به کلید خصوصی و کلید عمومی کیف پول آسان خواهد بود. بسیاری از سارقان با دسترسی به کلید عمومی و خصوصی کیف پول اقدام به سرقت رمز ارزها می‌نمایند.

2 . سرقت از طریق صرافی ارز دیجیتال:

در بسیاری از موارد سارقان با ورود یا هک سایت یا اپلیکیشن صرافی‌های ارز دیجیتال اقدام به سرقت رمز ارزها می‌نمایند. در این روش، سارقان به اطلاعات و موجودی‌های کاربران دسترسی پیدا کرده و از این طریق اقدام به سرقت ارزهای دیجیتال می‌نمایند.

3 . سرقت ارز دیجیتال از طریق لینک‌های مخرب و بدافزارها:

در برخی موارد، سارقان با معرفی برخی لینک‌ها یا اپلیکیشن‌های تقلبی افراد را تشویق به نصب این برنامه‌ها بر روی دستگاه خود می‌نمایند. چنانچه افراد از طریق این لینک‌ها یا اپلیکیشن‌ها اقدام به استخراج رمز ارز نمایند، امکان مناسبی جهت سرقت ارزهای دیجیتال آنان فراهم می‌گردد.

4 . سرقت ارز دیجیتال از طریق حمله فیشینگ (Phishing):

فیشینگ عبارت است از اینکه هکر با ساخت صفحات وب جعلی، ارسال ایمیل‌ها، پیامک‌ها و تماس‌های جعلی سعی در فریب افراد داشته و از این طریق به اطلاعات آن‌ها دست یافته و از این طریق اقدام به سرقت رمز ارزها می‌نماید.

جرم‌انگاری سرقت ارز دیجیتال در قوانین و مقررات ایران

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، در قوانین کشور ما جرم سرقت ارز دیجیتال به صورت جداگانه و اختصاصی جرم‌انگاری نشده و مورد توجه قرار نگرفته است. از این رو، عنوان مجرمانه سرقت ارز دیجیتال بایستی با دیگر عناوین مجرمانه موجود در قوانین جزایی تطبیق داده شود.

طبیعی است که به واسطه ماهیت خاص ارزهای دیجیتال، نمی‌توان سرقت این اموال را قابل مقایسه با اشکال سنتی سرقت دانست. سرقت در معنای سنتی آن عبارت است از ربودن مال متعلق به دیگری. حال آنکه ارزهای دیجیتال ماهیتی متفاوت از دیگر اموال ملموس و عینی دارند. در خصوص مالیت و ارزش و اعتبار ارزهای دیجیتال تردیدی نیست، اما شکل و ماهیت ویژه آن‌ها موجب شده است تا به عنوان داده‌های دارای ارزش و اعتبار اقتصادی تعریف شوند.

ماده 12 قانون جرایم رایانه‌ای مفهوم نوینی را تحت عنوان سرقت رایانه‌ای مطرح نموده است و آن را به ربودن داده‌های متعلق به دیگری به صورت غیرمجاز تعریف نموده است. بسیاری از افراد به اشتباه موضوع سرقت ارز دیجیتال را در قالب این ماده مورد بررسی قرار می‌دهند. حال آنکه به صرف اینکه سرقت ارز دیجیتال، سرقت نامیده شده نمی‌توان آن را سرقت رایانه‌ای به شمار آورد. ماهیت جرم سرقت ارز دیجیتال به کلاهبرداری رایانه‌ای که موضوع ماده 13 قانون جرایم رایانه‌ای می‌باشد نزدیک‌تر است. کلاهبرداری رایانه‌ای عبارت است از تحصیل مال به صورت غیرمجاز از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی. جرم سرقت ارز دیجیتال نیز با این تعریف منطبق بوده و تحت شمول ماده 13 قانون جرایم رایانه‌ای بایستی مورد بررسی قرار گیرد.

مجازات سرقت ارز دیجیتال

چنانچه جرم سرقت ارز دیجیتال را در زمره کلاهبرداری‌های رایانه‌ای و تحت شمول ماده 13 قانون جرایم رایانه‌ای بدانیم، تعیین مجازات آن نیز طبق همین ماده قانونی انجام خواهد شد. قانونگذار مجازات کلاهبرداری رایانه‌ای را علاوه بر رد مال، حبس از 1 تا 5 سال یا جزای نقدی از بیست میلیون (20000000) ریال تا یکصد میلیون (100000000) ریال و یا هردوی آن‌ها دانسته است که تعیین میزان آن بر عهده قاضی می‌باشد.

در صورت سرقت ارز دیجیتال چه اقدامی باید انجام دهیم؟

چنانچه شخصی در معرض سرقت ارز دیجیتال قرار گیرد، بایستی در نظر داشته باشد که با توجه به تخصصی و نوین بودن این موضوع بهترین راهکار مراجعه به یک وکیل متخصص در حوزه جرایم رایانه‌ای و ارزهای دیجیتال است. یک وکیل متخصص با تسلط کامل نسبت به این مسئله می‌تواند به بهترین شکل ممکن موضوع را پیگیری نموده و مانع تضییع حقوق صاحب رمز ارزها شود.

اما علاوه بر مراجعه به یک وکیل متخصص، ضروری است تا افراد اقدامات دیگری را نیز انجام دهند، از جمله اینکه:

1 . گزارش به مراجع قضایی و انتظامی: ضروری است تا در صورت وقوع سرقت رمز ارزها، این مسئله سریعاً به پلیس فتا گزارش شود تا تحقیقات لازم و پیگیری این موضوع توسط پلیس فتا به صورت تخصصی انجام شود.

2 . اطلاع‌رسانی به صرافی‌های دیجیتال: اطلاع‌رسانی به موقع موضوع سرقت رمز ارزها به صرافی‌های دیجیتال می‌تواند در شناسایی سارق تأثیرگذار بوده و مانع نقل و انتقال رمز ارزهای مسروقه گردد.

3 . استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین: با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین امکان ردیابی تراکنش‌ها وجود داشته و از این طریق می‌توان رمز ارزهای مسروقه را پیگیری نمود.

4 . انتشار اطلاعات در شبکه‌های اجتماعی: یکی از موضوعاتی که می‌تواند در تعقیب و پیگیری موضوع سرقت رمز ارزها کمک‌کننده باشد، انتشار این موضوع در شبکه‌های اجتماعی است. به دنبال این موضوع، سایر افراد از مسئله سرقت ارزهای دیجیتال آگاه شده و شاید بتوانند در جهت کشف آن کمک نمایند.

ثبت شکایت سرقت ارز دیجیتال

در صورت وقوع سرقت ارز دیجیتال، سرعت عمل در ثبت شکایت این جرم بسیار ضروری است. شکایت بایستی از طریق سامانه ثنا ثبت شود و بهتر است تا ثبت شکوائیه از طریق مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی انجام شود. مشورت با یک وکیل متخصص در حوزه ارز دیجیتال جهت تنظیم این شکوائیه می‌تواند بسیار مؤثر باشد. در نظر داشته باشید که با توجه به تطبیق جرم سرقت ارز دیجیتال با جرم کلاهبرداری رایانه‌ای بهتر است در عنوان و متن شکوائیه هردو موضوع سرقت ارز دیجیتال و کلاهبرداری رایانه‌ای مورد اشاره قرار گیرد. اشاره به هر دو عنوان سرقت ارز دیجیتال و کلاهبرداری رایانه‌ای به علت اختلاف نظر حقوقدانان در تطبیق جرم سرقت ارز دیجیتال با مواد قانونی موجود بسیار ضروری است، چرا که تطبیق این موضوع با ماده 12 (سرقت رایانه‌ای) یا 13 (کلاهبرداری رایانه‌ای) قانون جرایم رایانه‌ای بر عهده بازپرس می‌باشد.

توجه داشته باشید که کلیه تراکنش‌ها و اسناد و مدارک مرتبط با رمز ارزها می‌تواند در کشف حقیقت کمک‌کننده باشد. بنابراین، کلیه اسناد و مدارک مرتبط را جمع‌آوری نموده و ضمیمه شکوائیه خود نمایید.

به منظور دریافت نمونه شکوائیه برای دسترسی غیرمجاز به حساب کاربری صرافی و برداشت ارز دیجیتال می‌توانید از اینجا وارد شوید.

راه‌های پیشگیری از سرقت ارز دیجیتال

افراد با آگاهی و رعایت برخی نکات ایمنی به سادگی می‌توانند از سرقت ارزهای دیجیتال خود جلوگیری نمایند. ضروری است تا صاحب ارزهای دیجیتال در جهت رعایت نکات زیر کوشا باشند:

1 . در انتخاب کیف پول ارزهای دیجیتال دقت کافی داشته باشند و حتی‌المقدور از کیف پول‌های سخت‌افزاری استفاده نمایند.

2 . در حفظ و نگهداری کلید خصوصی کیف پول خود کوشا باشند.

3 . جهت انجام معاملات خود صرافی‌های مطمئن و معتبر ارز دیجیتال را انتخاب نمایند.

4 . جهت دسترسی به حساب کاربری خود در صرافی‌ها از احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA) استفاده نمایند.

5 . از نصب اپلیکیشن‌ها و باز کردن لینک‌های ناشناس و غیرمطمئن پرهیز نمایند.

6 . مراقب حملات فیشینگ باشند.

7 . پیش از ورود در بازار ارزهای دیجیتال با مشاورین حقوقی متخصص در این حوزه مشورت نمایید.

و …

سخن پایانی

متأسفانه سرقت ارز دیجیتال امروزه به یکی از مشکلات شایع در میان مردم تبدیل شده است. ناآگاهی و عدم شناخت کافی نسبت به این مسئله موجب بروز این قبیل مشکلات شده و سرمایه بسیاری از افراد از این طریق پایمال شده و از بین رفته است. از این رو، امیدواریم که مطالعه گفتار فوق اطلاعات و آگاهی کافی در این زمینه را برای شما فراهم نموده باشد.

با توجه به ضرورت دریافت مشاوره در این زمینه می‌توانید به قسمت رزرو مشاوره در وب‌سایت وکیل سؤال مراجعه نموده و از خدمات مشاوره‌ای این مجموعه بهره‌مند شوید. قسمت دیدگاه‌ها نیز این امکان را برای شما فراهم نموده است تا بتوانید سؤالات خود در این زمینه را به منظور پاسخ‌گویی توسط کارشناسان در این قسمت درج نمایید.