سایبراسکاتینگ چیست و‌ چه عواقب قانونی دارد؟

سایبراسکاتینگ (Cybersquatting) یا اشغالگری سایبری به معنای ثبت، استفاده یا فروش دامنه‌های اینترنتی با قصد سودجویی از نام‌های تجاری یا شناخته شده است. این پدیده با توسعه سریع اینترنت و تجارت الکترونیک به یک مسئله جدی برای شرکت‌ها و برندها تبدیل شده است. در این مقاله به بررسی مفهوم سایبراسکاتینگ، انواع آن، عواقب قانونی و نحوه مقابله با آن پرداخته می‌شود.

مفهوم سایبراسکاتینگ

سایبراسکاتینگ به عمل ثبت دامنه‌های اینترنتی با نام‌های تجاری معروف یا مشابه آنها به منظور فروش آن‌ها به صاحبان اصلی یا کسب سود از ترافیک وب سایت‌ها اطلاق می‌شود. این عمل معمولاً با نیت بد انجام می‌شود و تلاش می‌کند تا از عدم ثبت به موقع نام‌های تجاری توسط صاحبان اصلی بهره‌برداری کند.

انواع سایبراسکاتینگ

1. ثبت دامنه‌های مشابه: در این نوع سایبراسکاتینگ، فرد دامنه‌هایی با نام‌های مشابه یا غلط‌نگاری شده ثبت می‌کند تا از اشتباهات تایپی کاربران بهره‌برداری کند.
2. دامنه‌های بین‌المللی: ثبت دامنه‌هایی با نام تجاری در پسوندهای مختلف کشوری (مانند .uk یا .cn) به منظور جلوگیری از استفاده آنها توسط صاحبان اصلی.
3. پارک دامنه: خرید دامنه‌های متعددی که به نام‌های تجاری معروف شباهت دارند و پارک کردن آن‌ها به امید فروش به صاحبان اصلی.
4. دامنه‌های تهاجمی: ثبت دامنه‌هایی که به طور مستقیم به یک برند خاص حمله می‌کنند یا اطلاعات منفی درباره آن منتشر می‌کنند.

عواقب قانونی سایبراسکاتینگ

سایبراسکاتینگ در بسیاری از کشورها غیرقانونی است و قوانین و مقررات مختلفی برای مقابله با آن وجود دارد. در ایالات متحده، قانون جلوگیری از سایبراسکاتینگ (Anticybersquatting Consumer Protection Act) تصویب شده است که به صاحبان علائم تجاری اجازه می‌دهد علیه افرادی که به صورت بدخواهانه دامنه‌های مشابه را ثبت کرده‌اند، اقدام قانونی کنند. در سطح بین‌المللی، سیاست حل اختلاف دامنه‌های اینترنتی (UDRP) توسط سازمان جهانی مالکیت معنوی (WIPO) به عنوان یک مکانیزم حل اختلاف برای اینگونه موارد ایجاد شده است.

نحوه مقابله با سایبراسکاتینگ

1. ثبت دامنه‌های مربوطه: صاحبان برندها باید تلاش کنند دامنه‌های مربوط به نام تجاری خود را در تمامی پسوندهای مهم ثبت کنند تا از سوءاستفاده جلوگیری کنند.
2. نظارت بر دامنه‌ها: پایش منظم دامنه‌های ثبت شده جدید و تشخیص سریع دامنه‌های مشابه یا مشکوک.
3. اقدام قانونی: در صورت شناسایی سایبراسکاتینگ، می‌توان از طریق قوانین ملی یا مکانیزم‌های بین‌المللی مانند UDRP اقدام قانونی کرد.
4. آگاهی‌بخشی: اطلاع‌رسانی به کاربران و مشتریان درباره دامنه‌های رسمی و تأکید بر عدم استفاده از دامنه‌های مشابه و مشکوک.
5. استفاده از خدمات حقوقی: مشاوره با وکلای متخصص در حقوق اینترنت و مالکیت معنوی برای برخورد مؤثر با موارد سایبراسکاتینگ.

آیا طبق قانون ایران سایبراسکاتینگ جرم محسوب می شود؟

بله، در ایران نیز سایبراسکاتینگ تحت قوانین مربوط به حقوق مالکیت معنوی و جرایم رایانه‌ای می‌تواند مجازات داشته باشد. این نوع فعالیت‌ها معمولاً به عنوان نوعی از نقض حقوق علامت تجاری و کلاهبرداری تلقی می‌شوند و با توجه به شدت و نوع تخلف، می‌توانند تحت پیگرد قانونی قرار گیرند. در ادامه به برخی از قوانین و مقررات مرتبط با این موضوع اشاره می‌شود:

قانون تجارت الکترونیکی

قانون تجارت الکترونیکی ایران که در سال ۱۳۸۲ به تصویب رسید، به حفاظت از حقوق مصرف‌کنندگان و صاحبان علامت تجاری در فضای الکترونیکی می‌پردازد. این قانون به صورت کلی از حقوق مالکیت معنوی حمایت می‌کند و می‌تواند به عنوان مبنای قانونی برای شکایت علیه سایبراسکاتینگ استفاده شود.

 ‌ماده 66 قانون تجارت الکترونیک به منظور حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تشویق رقابت‌های مشروع‌در بستر مبادلات الکترونیکی استفاده از علائم تجاری به صورت نام دامنه (Domain Name) و یا هرنوع نمایش بر خط (Online) علائم تجاری که موجب فریب یا‌مشتبه‌شدن طرف به اصالت کالا و خدمات شود ممنوع و متخلف به مجازات مقرر در این‌قانون خواهد رسید که مجازات  مقرر در ماده 76 به این شرح ذیل می باشد: ماده 76 – متخلفان از ماده (66) این قانون به یک تا سه سال حبس و جزای نقدی از‌ بیست میلیون (000 000 20) ریال تا یکصد میلیون (000 000 100) ریال محکوم‌خواهند شد.

قانون جرایم رایانه‌ای

قانون جرایم رایانه‌ای که در سال ۱۳۸۸ به تصویب رسید، به موارد مختلفی از جمله کلاهبرداری‌های رایانه‌ای و نقض حقوق مالکیت معنوی در فضای سایبری می‌پردازد. بر اساس این قانون، هرگونه سوءاستفاده از نام‌های تجاری و دامنه‌های اینترنتی می‌تواند تحت عنوان جرایم رایانه‌ای مورد پیگرد قرار گیرد.

قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان

این قانون که به حفاظت از حقوق مالکیت معنوی افراد در ایران می‌پردازد، می‌تواند به عنوان مبنایی برای شکایت علیه سایبراسکاتینگ استفاده شود. نقض حقوق مالکیت معنوی و سوءاستفاده از نام‌های تجاری معروف می‌تواند تحت این قانون پیگیری شود.

نحوه شکایت

برای شکایت از سایبراسکاتینگ در ایران، مراحل زیر را دنبال کنید:

📍جمع‌آوری مستندات:

• مدارک مربوط به ثبت دامنه‌های مشکوک.
• مدارک اثبات کننده حقوق مالکیت معنوی بر نام تجاری.

📍مراجعه به پلیس فتا:

• به پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات (پلیس فتا) مراجعه کنید و شکایت خود را ثبت کنید.

📍مراجعه به دادسرا:

• به دادسرای ویژه جرایم رایانه‌ای مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کنید.

📍اقدام از طریق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی:

• می‌توانید به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی مراجعه کرده و از آنها برای پیگیری حقوقی کمک بگیرید.

📍مشاوره با وکیل:

• مشورت با وکیلی متخصص در زمینه حقوق مالکیت معنوی و جرایم رایانه‌ای می‌تواند به تسریع در پیگیری حقوقی کمک کند.

با این اقدامات می‌توانید در ایران نیز علیه سایبراسکاتینگ شکایت کنید و حقوق خود را از طریق مراجع قانونی پیگیری نمایید.

نتیجه‌گیری

سایبراسکاتینگ یکی از مشکلات مهم در حوزه اینترنت و تجارت الکترونیک است که می‌تواند به برندها و شرکت‌ها آسیب‌های جدی وارد کند. با افزایش آگاهی، پیشگیری و استفاده از راهکارهای قانونی می‌توان از تأثیرات منفی این پدیده جلوگیری کرد.