داشتن خودرو یا اتوموبیل شخصی امروزه یکی از نیازهای اساسی هر فرد به شمار میآید. افراد با توجه به قدرت مالی و درآمد خود درصدد خرید خودروهای مختلفی هستند. بازار معاملات خودرو نیز یکی از پررونقترین بازارها به شمار میآید و هرروزه تعداد زیادی از افراد اقدام به خرید و فروش خودرو مینمایند. روند انجام معامله اتوموبیل معمولاً بدین صورت است که طرفین معامله پیش از حضور در مراکز تعویض پلاک و انتقال سند رسمی اقدام به تنظیم یک قرارداد بیع خودرو مینمایند که این قرارداد مبایعه نامه یا قولنامه نیز نامیده میشود. در تنظیم این قرارداد، طرفین ضروری است که نکات حقوقی لازم را مد نظر داشته باشند تا بعدها درگیر دعاوی حقوقی مختلف نشوند. از این رو، در این مقاله به بررسی نحوه تنظیم قرارداد فروش خودرو و نکات حقوقی آن خواهیم پرداخت.
قرارداد فروش خودرو در اصطلاح حقوقی عقد بیع نامیده میشود. بیع به معنای خرید و فروش یکی از اقسام عقود معین برشمرده شده در قانون مدنی است که احکام و مقررات مربوط به آن به صورت کامل در قانون بیان شده است. هر شیئی که مالیت داشته و قابل تملیک به غیر باشد میتواند به عنوان موضوع قرارداد بیع مورد معامله قرار گیرد. خودرو یا اتوموبیل به عنوان یک مال منقول که دارای ارزش اقتصادی بالایی نیز هست یکی از اموالی است که موضوع بسیاری از قراردادهای خرید و فروش قرار میگیرد.
طبیعتاً در تنظیم مبایعه نامه اتوموبیل بایستی کلیه احکام و مقررات مربوط به عقد بیع مورد توجه قرار گرفته و رعایت شود. علاوه بر این، برخی نکات اختصاصی در خصوص معاملات اتوموبیل نیز بایستی مورد توجه قرار گیرد.
آنچه تحت عنوان قرارداد فروش خودرو یا مبایعه نامه اتوموبیل موضوع بحث ماست و قصد بررسی آن را داریم، قراردادی است که طرفین معامله اتوموبیل پیش از تعویض پلاک و انتقال رسمی خودرو بین یکدیگر تنظیم مینمایند.
مبایعه نامه یا قولنامه اتوموبیل مانند هر عقد بیع دیگری از چهار رکن اصلی به ترتیب زیر تشکیل میگردد:
1 . بایع (فروشنده): مالک اصلی خودرو که قصد فروش آن را دارد در اصطلاح بایع یا فروشنده نامیده میشود.
2 . مشتری (خریدار): شخصی که قصد خرید خودرو را داشته و مالکیت خودرو به او منتقل میشود مشتری یا خریدار نامیده میشود.
3 . مبیع: اتوموبیلی که موضوع قرارداد بیع قرار گرفته و مالکیت آن از بایع به مشتری منتقل میشود، مبیع نام دارد.
4 . ثمن: بهای مبیع و مبلغی که مشتری در ازای خرید خودرو به بایع پرداخت میکند، ثمن نامیده میشود.
خریدار اتوموبیل بایستی دقت نماید که پیش از تنظیم قرارداد فروش خودرو (مبایعه نامه) بازدید اولیه از اتوموبیل و بررسی برخی اسناد و مدارک مربوط به آن الزامی است. به این منظور، پس از بازدید اولیه از خودرو بایستی ضروری است که خریدار از فروشنده بخواهد مدارک زیر را ارائه کرده و مورد بررسی قرار دهد.
برای جلوگیری از وقوع جرایمی مانند کلاهبرداری ضروری است که خریدار مدارک هویتی فروشنده را بررسی کرده و اگر فروشنده به وکالت از شخص دیگری اقدام به فروش خودرو نموده است، بایستی اصل وکالت نامه خود را به خریدار ارائه دهد.
کارت خودرو و برگ سبز اصلیترین مدارک نشاندهنده مالکیت اتوموبیل هستند. با بررسی این مدارک، خریدار اطمینان مییابد که خودروی موضوع معامله در مالکیت فروشنده یا موکل وی قرار دارد.
برگه کمپانی مدرک صادره از جانب شرکت خودروسازی است که نشان میدهد خودروی مربوطه در چه سالی و با چه شماره شاسی و شماره موتوری تولید شده است. اطلاعات مربوط به فروش خودرو توسط شرکت خودروساز به خریدار اولیه نیز در این برگه درج میگردد.
در معاملات خودرو یک سندی تحت عنوان سند قطعی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم میشود که دارای سربرگ قوه قضائیه و مُهر برجسته است. در زمان خرید اتوموبیل توسط خریدار اولیه از شرکت خودروسازی سند قطعی وجود ندارد، اما در معاملات بعدی این سند بایستی تنظیم شده باشد تا نشان دهد که مالکیت خودرو به نحو صحیح و تحت نظارت قوه قضائیه به شخص خریدار انتقال یافته است.
هر خودرویی با توجه به نوع و کارکرد هرساله بایستی مبلغ مشخصی تحت عنوان عوارض شهرداری بپردازد. فروشنده خودرو موظف است عوارض مربوط به آخرین سال را پرداخت نموده و برگه مفاصا حساب عوارض شهرداری را به خریدار ارائه دهد.
فروشنده اتوموبیل موظف است کلیه خلافیهای خودرو را در زمان مالکیت خود پرداخت کرده و خودرو را بدون خلافی به خریدار بفروشد. به این منظور، فروشنده بایستی با مراجعه به یکی از دفاتر پلیس + 10 استعلام خلافیهای خودرو را دریافت کرده و با پرداخت آنها برگه عدم خلافی را دریافت نماید.
مطابق قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث، داشتن بیمه شخص ثالث برای کلیه خودروها اجباری است. بنابراین، خریدار بایستی با بررسی بیمه نامه شخص ثالث از بیمه بودن اتوموبیل اطمینان حاصل نماید.
زمانی که بایع و مشتری در خصوص معامله یک خودروی مشخص با یکدیگر به توافق میرسند، بایستی توافقات خود را در قالب یک قرارداد مشخص تحت عنوان مبایعه نامه یا قولنامه درج نمایند. در تنظیم این قرارداد درج چند مورد ضروری است. این موارد عبارتند از:
یک بند از مبایعه نامه اتوموبیل بایستی به درج مشخصات و اطلاعات هویتی طرفین قرارداد (بایع و فروشنده) اختصاص یابد. در این بخش کلیه اطلاعات هویتی طرفین از جمله نام و نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، نشانی اقامتگاه و غیره بایستی درج گردد.
در تنظیم قرارداد فروش خودرو بایستی مشخصات اتوموبیل مشخصی که به عنوان موضوع معامله یا مبیع شناخته میشود به صورت کامل در قرارداد قید گردد. این بند از قرارداد فروش خودرو یکی از مهمترین بندها به شمار میرود. زیرا علاوه بر درج اطلاعات کلی خودرو از قبیل مدل، رنگ، شماره پلاک، شماره شاسی و شماره موتور، اطلاعات فنی خودرو و وجود یا عدم وجود نقوص فنی نیز بایستی در این بند از قرارداد قید گردد.
قرارداد فروش خودرو یک عقد معاوضی است و شخص خریدار در مقابل انتقال مالکیت خودرو، ثمن مورد توافق را به شخص فروشنده پرداخت مینماید. معمولاً در معاملات اتوموبیل ثمن معامله طی چند قسط پرداخت میشود. به همین خاطر، بایستی مبلغ کلی قرارداد به انضمام نحوه پرداخت، موعد سررسید اقساط و مبلغ هر یک از اقساط در بند مربوط به ثمن معامله قید گردد. چنانچه خریدار قصد پرداخت ثمن معامله به وسیله چک را داشته باشد، بایستی اطلاعات مربوط به چک نیز در قرارداد قید شود.
با تنظیم و انعقاد عقد بیع خودرو، هر یک از طرفین این قرارداد تعهداتی را بر عهده میگیرند. به عنوان مثال، شخص فروشنده متعهد به تحویل خودرو و انتقال مالکیت آن شده و شخص خریدار متعهد به پرداخت ثمن در سررسیدهای مشخص شده میگردد. یک بند از مبایعه نامه اتوموبیل به درج این تعهدات اختصاص خواهد یافت. علاوه بر این، طرفین میتوانند با توافق یکدیگر شروط و تعهدات جایز دیگری را نیز در قرارداد قید نمایند.
معامله اتوموبیل با تسلیم خودرو به خریدار و تحویل آن توسط وی تکمیل میگردد. از این رو، بایستی در قرارداد بیع خودرو زمان و مکان مشخصی برای تسلیم خودرو به خریدار تعیین شود.
رسمیت یافتن و قانونی شدن مالکیت خریدار نسبت به اتوموبیل موضوع معامله در گروی تعویض پلاک خودرو و انتقال سند رسمی خودرو به نام اوست. از این رو، طرفین بایستی در تاریخ مشخصی جهت نقل و انتقال قانونی خودرو در مرکز تعویض پلاک و دفترخانه اسناد رسمی حاضر شوند. به این منظور، بایستی با توافق یکدیگر تاریخ مشخصی را جهت حضور در مرکز تعویض پلاک و دفترخانه تعیین کرده و در قرارداد قید نمایند.
طرفین قرارداد میتوانند با توافق یکدیگر شروطی که بر خلاف قانون و شرع نباشد را تعیین کرده و در مبایعه نامه قید نمایند. معمولاً در بند مربوط به شرایط قرارداد نسبت به مسائلی چون پرداخت هزینههای نقل و انتقال سند مالکیت، پرداخت عوارض خودرو و غیره تعیین تکلیف میشود.
تعیین تکلیف در خصوص موارد فسخ قرارداد یکی از مهمترین نکاتی است که بایستی در تنظیم هر قراردادی، از جمله مبایعه نامه اتوموبیل به آن توجه داشت. طرفین میتوانند مواردی چون عدم حضور در دفترخانه یا عدم ایفای تعهدات از جانب هر یک از طرفین را از موجبات اعطای حق فسخ به طرف دیگر به شمار آورند. در این خصوص بایستی مدت زمان اعمال حق فسخ نیز معلوم شود. علاوه بر این، کلیه خیارات قانونی مندرج در قانون مدنی (به استثنای خیار حیوان) قابل اعمال هستند. به همین خاطر طرفین بایستی در خصوص اسقاط یا عدم اسقاط خیارات قانونی نیز در مبایعه نامه تعیین تکلیف نمایند.
طرفین قرارداد بیع خودرو میتوانند مبلغ مشخصی را تحت عنوان وجه التزام تعیین کرده و در قرارداد قید نمایند. چنانچه هر یک از طرفین اقدام به ایفای تعهدات خود ننماید و طرف مقابل نیز خواستار فسخ قرارداد نباشد، میتواند وجه التزام تعیین شده در قرارداد را مطالبه نماید.
در پایان بهتر است که طرفین مرجع مشخصی را به عنوان مرجع حل اختلافات قراردادی در نظر گرفته و در قرارداد قید نمایند تا در صورت بروز هرگونه اختلاف جهت حل و فصل آن بتوانند به مرجع فوق مراجعه نمایند. تعیین این مرجع موجب میشود بسیاری از اختلافات احتمالی طرفین قرارداد بدون نیاز به مراجعه به محاکم دادگستری حل و فصل شده و خاتمه یابند.
در تنظیم قرارداد فروش خودرو تعیین مدت زمان اعتبار این قرارداد یکی از موضوعات مهم است. زیرا تنظیم قولنامه یا مبایعه نامه به معنای انتقال سند رسمی مالکیت خودرو نیست. خریدار به وسیله قرارداد بیع خودرو تنها میتواند ادعای خود مبنی بر خرید خودرو و پرداخت ثمن معامله را ثابت نماید. با این حال، طرفین معامله میتوانند اعتبار مبایعه نامه خود را به یکی از دو صورت زیر تعیین نمایند:
عمدتاً قراردادهای بیع خودرو به صورت موقت منعقد میشوند. بدین معنی که طرفین توافق مینمایند تا تاریخ مشخصی برای انتقال سند رسمی مالکیت در دفترخانه حاضر شوند. با سررسید این تاریخ اعتبار مبایعه نامه اتوموبیل نیز به پایان خواهد رسید.
گاه طرفین مدت زمان مشخصی را به منظور مدت اعتبار قرارداد بیع خودرو تعیین نمینمایند. در چنین شرایطی، تا زمانی که شرایط معامله تغییر کرده یا توسط یکی از طرفین فسخ نشود، قرارداد بیع خودرو معتبر خواهد بود. معمولاً قراردادهای اجاره به شرط تملیک خودرو (لیزینگ) و قراردادهای فروش اقساطی خودرو به صورت دائم منعقد میشوند.
مبایعه نامه اتوموبیل به دو صورت قابل تنظیم میباشد. صرف نظر از نحوه تنظیم مبایعه نامه، در هر صورت با امضای طرفین یک قرارداد معتبر به شمار خواهد آمد. روشهای تنظیم قرارداد بیع خودرو عبارتند از:
هر زمان که مشتری و فروشنده نسبت به معامله اتوموبیل با یکدیگر به توافق برسند میتوانند توافقات خود را در قالب یک قرارداد بیع خودرو به صورت کامل و با در نظر گرفتن نکات لازم به صورت عادی و دستنویس درج نمایند. طرفین معامله با امضای قرارداد عادی فروش خودرو نسبت به آن متعهد خواهند شد و این قرارداد نیز لازمالاجراء به شمار خواهد رفت. البته این قرارداد یک سند عادی به شمار آمده و فاقد اعتبار اسناد رسمی است.
مبایعه نامه خودرو را نیز مانند بسیاری دیگر از قراردادها میتوان هم به صورت عادی و دستنویس و هم به صورت رسمی تنظیم نمود. به منظور تنظیم مبایعه نامه خودرو به صورت رسمی و محضری طرفین بایستی به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه نمایند. معمولاً نمایشگاهها و بنگاههای معاملات خودرو نیز این نوع مبایعه نامهها را تنظیم مینمایند. مبایعه نامه خودروی محضری یک سند رسمی به شمار میرود.
پیش از تنظیم قرارداد فروش خودرو توجه به چند نکته ضروری الزامی است. در نظر گرفتن این نکات موجب میشود تا قرارداد مربوطه با اطمینان بیشتری منعقد شده و از بروز بسیاری از دعاوی احتمالی در آینده پیشگیری شود. این نکات عبارتند از:
1 . پیش از انعقاد مبایعه نامه، به کارشناسی خودرو مراجعه نمایید تا خودروی موضوع معامله مورد بررسی فنی و ظاهری قرار گیرد. با کارشناسی خودرو، عیوب و نواقص خودرو مشخص شده و کارشناس به صورت تخمینی اقدام به قیمتگذاری خودرو مینماید.
2 . پیش از تنظیم قرارداد فروش خودرو اقدام به اخذ استعلام خلافیهای خودرو از سامانه راهور ناجا نمایید. خلافیهای خودرو بایستی از پیش مشخص شده باشد و فروشنده پیش از انتقال سند رسمی مالکیت خودرو اقدام به پرداخت آن نماید.
3 . بررسی بیمه نامه اتوموبیل پیش از تنظیم مبایعه نامه نیز الزامی است. زیرا بررسی بیمه نامه نشان میدهد که خودرو قبلاً تصادف کرده یا نه و از بیمه نامه استفاده شده است یا نه. (به منظور کسب اطلاعات در خصوص نحوه دریافت خسارت ناشی از تصادفات رانندگی میتوانید مقاله «دریافت خسارت تصادف چگونه است؟» را در وب سایت وکیل سؤال مطالعه نمایید)
علاوه بر این نکات، پس از تنظیم و انعقاد این قرارداد، فروشنده بایستی اسناد و مدارک اتوموبیل از قبیل کارت سوخت، بیمه نامه شخص ثالث و غیره را به خریدار منتقل نماید.
یکی از مراحل مهم در فرایند خرید و فروش اتوموبیل، مرحله تعویض پلاک است. خریدار و فروشنده پس از توافق و تنظیم مبایعه نامه بایستی در تاریخ مشخصی در یکی از مراکز تعویض پلاک شهر خود حاضر شوند. با حضور طرفین در مرکز تعویض پلاک و ارائه مدارک مربوطه، از جمله مدارک هویتی خود، مدارک مربوط به مبایعه نامه، مدارک مربوط به احراز محل سکونت خریدار و غیره کارت و پلاک قبلی خودرو تحویل مرکز تعویض پلاک داده شده و کارت و پلاک جدیدی برای خودرو به نام خریدار صادر میگردد. فرایند تعویض پلاک فراینده سادهای است و طی یک روز کاری قابل انجام است. هزینه تعویض پلاک و ارسال کارت خودرو نیز بر عهده خریدار است و فروشنده مسئولیتی در این خصوص ندارد.
یکی از موضوعاتی که خریداران اتوموبیل در فرایند انجام معامله با آن مواجه میشوند، برگ سبز خودروست. برگ سبز خودرو یک سند رسمی است که توسط پلیس راهور نیروی انتظامی صادر شده و نشاندهنده مالکیت خریدار نسبت به خودروی موضوع معامله است. پلیس راهور نیروی انتظامی پس از استعلام خودرو، احراز مالکیت فروشنده و تعویض پلاک ماشین، سند تک برگی تحت عنوان برگ سبز خودرو به نام خریدار صادر میکند.
با توجه به اینکه برگ سبز خودرو یک سند رسمی است و بیانگر مالکیت شخص خریدار نسبت به اتوموبیل موضوع معامله است، برخی معتقدند که پس از صدور برگ سبز دیگر نیازی به حضور در دفترخانه اسناد رسمی و انتقال سند رسمی مالکیت تحت عنوان سند قطعی نیست. با این حال، مسئله سند قطعی و برگ سبز خودرو تبدیل به یکی از اختلافات قوه قضائیه و نیروی انتظامی شده است. نیروی انتظامی صدور برگ سبز را جهت احراز مالکیت خودرو کافی میداند، اما قوه قضائیه معتقد است که تنظیم سند قطعی نیز الزامی است. به همین خاطر، بهتر است علاوه بر صدور برگ سبز خودرو، طرفین در دفترخانه نیز حاضر شده و اقدام به انتقال سند رسمی مالکیت خودرو نیز نمایند.
قرارداد فروش خودرو بایستی در دو نسخه واحد تنظیم شده و هردو نسخه به امضای طرفین قرارداد و شاهدان برسد. این دو نسخه از اعتبار یکسان برخوردار بوده و هر کدام از این نسخ جهت اثبات ادعاهای مربوط به قرارداد قابل ارائه نزد دادگاه هستند.
با توجه به اینکه ثمن معاملات خودرو مبلغ قابل توجهی است، ضروری است در تنظیم قرارداد فروش خودرو دقت و توجه کافی داشته و این قرارداد را با در نظر گرفتن کلیه نکات حقوقی لازم منعقد نمایید. از طرف دیگر، عامه مردم ممکن است اطلاعات حقوقی بالا و آگاهی کافی نسبت به تنظیم مبایعه نامه اتوموبیل نداشته باشند. از این رو، دریافت مشورت و راهنمایی از یک وکیل متخصص میتواند بسیاری از چالشها و ابهامات موجود را برای طرفین معامله برطرف نماید.
طرفین قرارداد میتوانند راهنماییهای لازم را از یک وکیل متخصص دریافت کرده و خود اقدام به تنظیم قرارداد فروش خودرو نمایند و یا اینکه تنظیم قرارداد را به یک وکیل متخصص بسپارند.
معامله خودرو یکی از رایجترین معاملاتی است که تقریباً هر فردی در طول زندگی خود با آن درگیر میشود. برای آن که خرید و فروش اتوموبیل مورد نظرتان به بهترین نحو ممکن انجام شده و در این خصوص با مشکلی روبهرو نشوید بایستی با قرارداد بیع خودرو و نکات حقوقی لازم برای تنظیم این قرارداد آشنایی کافی داشته باشید. قرارداد بیع خودرو که در عرف مبایعه نامه یا قولنامه نیز نامیده میشود، قراردادی است که متعاملین پس از توافق نسبت به خرید و فروش خودروی مورد نظر منعقد مینمایند. تنظیم این قرارداد به معنای انتقال سند رسمی مالکیت خودرو به نام خریدار نیست، اما توافقات خریدار و فروشنده را به صورت دقیق و کامل منعکس مینماید. جهت انعقاد این قرارداد توجه به نکات بیان شده در این گفتار الزامی است.
امیدواریم که این مقاله برای شما مفید بوده و اطلاعات کافی در زمینه تنظیم قرارداد خرید و فروش خودرو را در اختیار شما قرار داده باشد. در صورتی که با سؤال یا ابهامی در این زمینه مواجه هستید، میتوانید پرسش خود را در قسمت دیدگاهها درج نمایید تا در اسرع وقت به آنها پاسخ داده شود. در صورت نیاز به دریافت مشاوره تخصصی نیز میتوانید از طریق شماره تماس یا فرم ارتباطی با ما در ارتباط باشید.
خانم امالبنین تنکابنی رضایی، وکیل پایه یک دادگستری و مدیر مجموعه وکیل سؤال، با سالها تجربه در زمینه ارائه خدمات حقوقی، شخصاً بر کیفیت خدمات ارائه شده نظارت خواهند داشت.
وکیل سؤال – همراه شما در مسیر عدالت
مبایعه نامه اتوموبیل نوعی عقد بیع محسوب میشود که موضوع آن خرید و فروش یک خودروی مشخص است. عقد بیع نیز از جمله عقود معین است که احکام مربوط به آن به تفصیل در قانون مدنی بیان شده است.
لوازم و وسایل جانبی خودرو، از قبیل لاستیک زاپاس، سیستم صوتی، روکش صندلیها و غیره اصولاً از توابع خودرو محسوب شده و به دنبال انتقال مالکیت خودرو، مالکیت این لوازم نیز به خریدار منتقل میگردد. با این حال، به منظور جلوگیری از بروز اختلافات بهتر است انتقال این وسایل و لوازم در قرارداد فروش خودرو مورد تصریح قرار گیرد.
پیش از تنظیم مبایعه نامه اتوموبیل طرفین بایستی اسناد و مدارک هویتی خود و سند مالکیت خودرو را ارائه نمایند تا قرارداد مربوطه مطابق این اسناد و مدارک تنظیم شود.
در چنین مواردی، خریدار میتواند با ارائه مبایعه نامه اتوموبیل و اسناد پرداخت ثمن معامله، دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی را به طرفیت فروشنده تقدیم دادگاه نماید تا دادگاه وی را ملزم به انتقال سند رسمی نماید.
از سال 1403 هزینه انتقال سند مالکیت خودرو و همچنین پرداخت مالیات آن بر عهده فروشنده قرار گرفته است.
بله. مبایعه نامه اتوموبیل، خواه به صورت دستنویس تنظیم شده باشد و خواه به صورت رسمی، از ارزش و اعتبار قانونی برخوردار است. البته به منظور اعتباربخشی بیشتر به مبایعه نامههای دستنویس بهتر است آنها نزد دو شاهد تنظیم نموده و شاهدان نیز علاوه بر طرفین قرارداد آن را امضاء نمایند.
با وجود آن که برگ سبز خودرو یک سند رسمی است و نشاندهنده مالکیت خریدار نسبت به اتوموبیل موضوع معامله است، اما بهتر است علاوه بر صدور برگ سبز، طرفین در دفترخانه اسناد رسمی نیز حاضر شده و سند رسمی مالکیت خودرو را نیز به خریدار منتقل نمایند.
نظرات کاربران